KONSEP KEMAHIRAN BERFIKIR SECARA KRITIS

Definisi

Kemahiran berfikir secara kritis ialah daya intelektual, moral, dan ikhtiar seseorang untuk membangun, mepertajam, memperhalusi, dan mengembangkan sesuatu ilmu tersebut. Selain itu, pemikiran kritis ini dikenali sebagai pemikiran reflektif yang berusaha untuk membuat keputusan sama ada menerima atau menolak sesuatu maklumat. Pemikiran ini juga menekankan fakta yang benar atau salah, persoalan bahasa sama ada jelas atau tidak khususnya dalam susunan hujah dalam sesuatu perkara. Som dan Mohd Dahalan (1999), mentakrifkan pemikiran kritis sebagai kecekapan dan keupayaan menggunakan minda untuk menilai kemunasabahan dan kewajaran sesuatu idea, meneliti kekemasan, kebaikan dan kelemahan sesuatu hujah serta membuat pertimbangan yang wajar dengan menggunakan alasan dan bukti yang kukuh. 

Komponen Kemahiran Berfikir Secara Kritis

Aplikasi dalam Pengajaran dan Pembelajaran

1. Mencirikan   

  Mengenal pasti kriteria seperti ciri, sifat, kualiti dan unsur sesuatu konsep atau objek

   Kemahiran ini digunakan untuk:

•     Mendefinisikan konsep atau item
•    Mengenali antara konsep atau item yang hampir serupa.

Contoh kaedah pengajaran yang telah digunakan oleh guru ialah :

Guru meminta pelajar menyatakan ciri – ciri pelajar cemerlang. Guru menyerahkan beberapa keratan mengenai rahsia kejayaan pelajar cemerlang dalam peperiksaan. Selepas itu, pelajar akan mengekelaskan ciri – ciri pelajar cemerlang secara berkumpulan dan berkongsi jawapan mereka bersama rakan yang lain. Selain penggunaan kertas sebak dan pen marker dalam menulis jawapan mereka melalui hasil perbincangan tersebut. Antara contoh petikan yang digunakan oleh guru ialah 

Selain itu, guru turut menggunakan komponen mencirikan dalam kemahiran berfikir secara kritis ini iaitu semasa mengajar KOMSAS. Guru akan meminta pelajar mengenal pasti komponen sastera yang perlu dikaji dalam puisi, prosa, novel, dan sebagainya. Guru mengarahkan pelajarnya agar menyatakan tema, persoalan, plot, watak dan perwatakan, gaya bahasa, nilai dan pengajaran dalam bentuk peta minda. Contoh pengajaran KOMSAS Tingkatan 4 iaitu :

2. Membanding dan Membezakan

•   Mencari persamaan dan perbezaan berdasarkan kriteria seperti ciri, sifat, kualiti dan unsur sesuatu objek atau peristiwa.

•  Kemahiran ini digunakan apabila :

1. Terdapat dua atau lebih ciri atau kemungkinan.
2. Membuat pilihan atau keputusan.

Guru menunjukkan dua buah telefon yang berbeza untuk set induksi sebelum memulakan sesi pengajaran dan pembelajaran. Beberapa orang pelajar diminta untuk menyatakan perbezaan tersebut. Perbezaan yang dinyatakan oleh pelajar merangkumi saiz, kegunaan, dan sifat fizikal bagi kedua – dua buah telefon tersebut. 

Set Induksi

Paparan Slaid Tentang Penggunaan Telefon Pintar

Selain itu, guru turut menggunakan teknik peta minda dalam membina isi karangan agar dapat membantu pelajar menulis sebuah karangan dengan baik. Perkara utama yang perlu difahami oleh pelajar sebelum menjawab karangan tersebut ialah memahami kehendak soalan. Selepas itu, pelajar yang telah memahami kehendak soalan mencari isi penting yang sesuai untuk menulis karangan. Misalnya, guru telah berbincang dengan pelajar tentang kebaikan dan keburukan internet. 

3. Menganalisis

-          Mengesan kecondongan

Guru meminta pelajar menganalisis jensis ayat berdasarkan petikan yang diberi. Antara jenis ayat yang dipelajari ialah ayat tanya, ayat penyata, ayat seru, ayat perintah, ayat silaan, dan sebagainya.

Antara contoh latihan mengenai analisis ayat tersebut ialah :

KEMAHIRAN BERFIKIR

Definisi

Pemikiran merupakan proses yang menggunakan akal untuk menyelesaikan masalah. Proses ini melibatkan aktiviti – aktviti menyusun idea atau perkara yang tersembunyi dalam membuat kesimpulan untuk mendapatkan ilmu atau kemahiran baharu yang boleh digunakan dalam penyelesaian sebarang masalah. Pemikiran juga boleh ditakrifkan sebagai proses penyusunan maklumat, konsep atau idea yang berkaitan dengan melibatkan penggunaan pandanga, gambaran, symbol, perkataan, akal, dan  rangsangan yang tersembunyi.

Proses berfikir terdiri daripada interaksi yang berlaku antara ketiga – tiga elemen seperti pengetahuan, kemahiran kognitif, sikap dan nilai.

Konsep Kemahiran Berfikir

Terdapat beberapa konsep yang sering digunakan dalam kemahiran berfikir seperti pemikiran kritis, pemikiran kreatif, dan kemahiran berfikir aras tinggi.  Menurut Beyer (1985), pemikiran kritis ialah process of determining the authenticity, accuracy and worth of information or knowledge claim. Beliau menambah bahawa pemikiran kritis mempunyai dua dimensi utama iaitu kerangka minda dan beberapa operasi mental yang spesifik.

Menurut Edward de Bono (1976), kemahiran berfikir dapat dikaitkan dengan pemikiran lateral yang membawa maksud bukan sahaja menyelesaikan masalah, tetapi juga melihat perkara itu berdasarkan pelbagai perspektif bagi tujuan menyelesaikan masalah . Bagi Mayer (1977) pula, pemikiran ialah pengelolaan operasi-operasi mental tertentu yang berlaku dalam minda atau sistem kognitif bagi tujuan menyelesaikan masalah. 

Alvino (1990), pula mengemukakan beberapa definisi yang dianggap mempunyai kaitan dengan konsep kemahiran berfikir ini. Antaranya:

a)          Taksonomi Blooms: Model pengajaran yang popular dalam mengkategorikan kemahiran berfikir daripada pengetahuan konkrit kepada abstrak, pemahaman, aplikasi, analisis, sintesis dan penilaian. Tiga kategori yang akhir dianggap kemahiran aras tinggi.

b)   Pemikiran kreatif: Cara melihat atau melakukan sesuatu berdasarkan empat komponen iaitu kelancaran dalam menjana idea, fleksibiliti (mengubah perspektif dengan mudah), ketulenan (menggambarkan sesuatu yang baru dan asli) dan elaborasi (membina idea yang lain).

c)      Pemikiran kritis: Proses dalam menghuraikan ketulenan, ketepatan atau pun nilai bagi sesuatu perkara iaitu ciri-ciri bagi kebolehan mencari sebab dan alternatif, melihat situasi secara keseluruhan, dan mengubah pandangan berdasarkan bukti. Pemikiran ini juga  dipanggil sebagai pemikiran logikal dan pemikiran analitikal.

d)   Kemahiran berfikir: satu set kemahiran yang asas dan lanjutan serta subkemahiran yang menguasai proses mental seseorang. Kemahiran ini mengandungi pengetahuan, kecenderungan dan operasi kognitif dan metakognitif.

Teknik-teknik dalam Kemahiran Berfikir

Teknik-teknik yang dapat menggalakkan perkembangan kemahiran berfikir secara analitis, krisis dan rasional boleh didapati daripada Cort Thinking Programme yang disediakan oleh Dr. Edward de Bono. Mengikut beliau, kemahiran berfikir seseorang pelajar boleh dipertingkatkan melalui teknik-teknik seperti berikut;

a)  Mengadakan perbincangan antara pelajar dalam sesuatu kumpulan kecil dengan mempertimbangkan sesuatu idea atau isu semasa dari segi kebaikannya dan kelemahannya.

b)    Menggunakan teknik menyelesaikan masalah yang sesuai untuk mencari sesuatu aternatif, kemungkinan atau pilihan untuk membuktikan hipotesis atau mendapat sesuatu rumusan.

c)          Membimbing pelajar supaya mempertimbangkan semua faktor dalam proses pilihan atau semasa membuat keputusan.

d)        Membimbing pelajar meneliti segala akibat (berikut sesuatu tindakan) yang mungkin berlaku dalam masa jangka pendek serta masa jangka panjang.

e)             Membimbing pelajar meninjau sesuatu idea atau pendapat dari sudut pandangan orang lain.

f)        Membimbing pelajar supaya memahami dan menentukan tujuan dan objektif tentang sesuatu perkara dalam kajian dengan cara yang tepat.

Coretan 16 Minggu

Semasa hari pertama saya melapor diri di sekolah tersebut, saya telah diamanahkan untuk mengajar tiga subjek iaitu Bahasa Melayu bagi Tingkatan 4 Prinsip Akaun, Kesusasteraan Melayu bagi Tingkatan 4 Sastera, serta Pendidikan Sivik dan Kewarganegaraan bagi Tingkatan 2 Dedikasi untuk melengkapkan 12 jam kredit saya yang telah ditetapkan dalam latihan mengajar.

Saya menghadiri perhimpunan pagi dan diminta oleh guru penolong kanan 1 untuk memperkenalkan diri di hadapan guru – guru dan pelajar. Selepas itu, saya berjumpa dengan guru pembimbing iaitu Puan Sapiah Binti Eberahim yang membimbing dan menilai saya sepanjang latihan mengajar saya di sekolah tersebut.

Saya kenangan manis dan pahit yang telah saya lalui selama 16 minggu bersama warga SMK Sungai Udang. Saya memahami kaedah pengajaran dan pembelajaran yang kondusif kepada pelajar melalaui bimbingan dan penilaian yang telah dilakukan oleh guru pembimbing dalam menarik minat mereka untuk menumpukan perhatian di dalam bilik darjah. selain itu, saya turut didedahkan dengan aktiviti dan perkara luar bilik darjah seperti aktiviti kokurikulum dalam meningkatkan kemahiran saya dalam profesion perguruan yang sebenar.

Antara cabaran yang saya hadapi semasa menjadi sebahagian warga sekolah ini ialah saya perlu berhadapan dengan segelintir pelajar yang kerap melanggar disiplin sekolah seperti ponteng, merokok, buli, dan sebagainya. Saya perlu memikirkan strategi yang baik dalam menarik minat mereka untuk terus belajar dan menjauhkan diri mereka daripada melakukan perkara yang tidak berfaedah. Namun begitu, saya tidak mengambil masa yang lama menghadapi masalah ini kerana saya sering menggunakan prinsip ‘saling menghormati’ semasa sesi pengajaran di dalam bilik darjah. Saya turut menggunakan bahan bantu mengajar yang baik seperti peta I-Think dalam memberi penerangan kepada sesuatu topik mata pelajaran. Sesungguhnya, peta I-Think yang baharu diperkenalkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia membantu saya sebagai bahan bantu mengajar dengan baik kerana pelajar lebih mudah memahami isi – isi penting sesuatu topik melalui pengkelasan dalam peta tersebut. Saya juga menggunakan segala prasarana yang disediakan oleh pihak kementerian kepada warga sekolah seperti kemudahan ICT dalam sesi pengajaran dan pembelajaran. Saya kerap menggunakan tayangan slaid terutamanya dalam pengajaran KOMSAS iaitu menayangkan video – video berkaitan dengan set induksi untuk topic yang diajarkan pada hari tersebut.

Intihanya, banyak kenangan manis yang saya mampu lakarkan bersama warga SMK Sungai Udang, Melaka. Kawasan Sungai Udang ini saya menjejaki buat kali yang pertama banyak mengajar saya erti kehidupan yang sebenar. Saya turut mempelajari budaya dan tradisi masyarakat Melaka yang sememangnya terkenal dengan pertuturan bahasa yang agak kasar tetapi sebenarnya mereka sangat berbudi bahasa dan baik dalam menyambut tetamu luar.

Antara kenangan manis yang sempat saya lakarkan bersama warga SMK Sungai Udang  ialah :

Sambutan Hari Raya Aidilfitri Peringkat Sekolah

Sambutan Bulan Kemerdekaan

 Hari Terakhir Sebagai Guru Pelatih

LATAR BELAKANG SEKOLAH MENENGAH KEBANGSAAN SUNGAI UDANG

Sekolah ini ditubuhkan disebabkan oleh pembinaan taman – taman perumahan dan kem tentera di sekitar Sungai Udang kerana sekolah menengah yang berhampiran dengan kawasan tersebut tidak dapat memenuhi keperluan pelajar yang semakin bertambah.

Sekolah ini dibina pada April 1981 yang dinamakan Sekolah Menengah Kebangsaan Sungai Udang sempena nama kawasan itu sendiri. Kedudukannya yang strategik iaitu terletak di persimpangan Jalan Sungai Udang, Bertam Ulu, dan laluan ke Masjid Tanah memudahkan penduduk di sekitar kawasan itu untuk menghantar anak mereka ke sekolah. Pengetua pertama sekolah ini ialah Tuan Haji Joned Bin Haji Mohd. Said.

Kini, sekolah ini dilengkapi dengan pelbagai kemudahan yang lengkap untuk memastikan warga sekolah dapat menikmati suasana pembelajaran yang selesa. Sekolah ini termasuk dalam kategori sekolah menengah harian yang tidak disediakan kemudahan asrama kerana kebanyakan pelajar daripada sekolah ini tinggal berhampiran dengan kawasan sekolah. Selain itu, jumlah pelajar yang 750 orang sahaja daripada tingkatan satu sehingga tingkatan lima menjadikan sekolah ini dijalankan hanya satu sesi iaitu pada waktu pagi. Seramai 67 orang guru yang ditugaskan untuk mendidik pelajar di sekolah ini.

Kebanyakan pelajar sekolah ini banyak memberi sumbangan dalam usaha mengharumkan nama sekolah khususnya dalam bidang kokurikulum iaitu menyertai Pasukan Kadet Bersatu Malaysia iaitu aktiviti berbentuk ketenteraan sehingga mewakili negeri ke peringkat kebangsaan pada setiap tahun. Kedudukan kem askar yang berhampiran dengan sekolah merupakan salah satu faktor pelajar bergiat cemerlang dalam pasukan tersebut kerana mendapat latihan secukupnya daripada anggota tentera yang terlatih. Faktor genetik turut menjadi salah satu faktor pelajar minat untuk menyertai pasukan tersebut kerana mengikut jejak langkah ibu bapa mereka yang bertugas sebagai tentera. 

Misi sekolah ini ialah :

Melestarikan sistem pendidikan yang berkualiti untuk membangunkan potensi individu bagi memenuhi aspirasi negara.

 

 Visi sekolah pula ialah :

 

•  Pendidikan Berkualiti Insan Terdidik Negara Sejahtera

Objektif SMK Sungai Udang ialah :

1.    Cemerlang dalam PT3 dan SPM

2.    Mewujudkan iklim sekolah yang kondusif, selesa, dan harmoni.

3.    Memastikan pelajar bersikap dinamik, mempunyai daya saing dan ketahanan yang kukuh serta mengamalkan budaya belajar kendiri.

4.    Mempunyai guru yang berdedikasi, kreatif, inovatif, berilmu, dan berakhlak tinggi.